Article citation
info:
Majewski, W. The possibility of using
laser and micro-jet technology in the welding
of structural elements of vehicles. Scientific Journal of Silesian University of
Technology. Series Transport. 2015, 89,
69-78. ISSN: 0209-3324. DOI: 10.20858/sjsutst.2015.89.8.
Wojciech MAJEWSKI [1]
THE POSSIBILITY OF USING LASER
AND MICRO-JET TECHNOLOGY IN THE WELDING OF
STRUCTURAL ELEMENTS OF VEHICLES
Summary. A paper presents the possibility of
laser welding using micro-jet cooling. The effect of micro-jet cooling
on microstructure and mechanical properties of the weld metal deposit was
carried out. New welding process was analyzed for use in
the automotive industry. Studies have confirmed the positive effect of cooling
micro-jet cooling both for the MIG welding and laser welding.
Keywords: welding,
laser, micro-jet, acicular ferrite, impact toughness of WMD
MOŻLIWOŚĆ
WYKORZYSTANIA TECHNIKI LASEROWEJ I MIKROJETOWEJ W SPAWANIU ELEMENTÓW
KONSTRUKCJI POJAZDÓW
Streszczenie. W artykule zaprezentowano możliwość spawania laserowego
z wykorzystaniem chłodzenia mikrostrumieniowego. Przedstawiono wpływ
chłodzenia mikrostrumieniowego na strukturę i własności mechaniczne złącza. Analizowano
nowy proces spawalniczy pod kątem zastosowania w przemyśle motoryzacyjnym.
Badania potwierdziły pozytywny wpływ chłodzenia mikro-strumieniowego zarówno po
spawaniu metodą MIG, jak i po spawaniu laserowym.
Słowa kluczowe: spawanie, laser, mikrostruga, ferryt AF, udarność stopiwa
1. WPROWADZENIE
Promieniowanie laserowe jest szczególnym
rodzajem promieniowania elektromagnetycznego, nazywanym również światłem
laserowym o długości fali od 10 nm do 1 mm. Spawanie laserowe wykorzystuje
wiązkę o dużej gęstości energii (około 1 MW/cm²). Efektem spawania
laserowego jest mała szerokość strefy wpływu ciepła i niskie oddziaływania
temperatury na konstrukcję, szybkie odprowadzanie ciepła i stygnięcie spoiny.
Możliwa do uzyskania szerokość otrzymywanych spoin to 0,2–13 mm, praktycznie
wykorzystywane są głównie spoiny o małych szerokościach. Głębokość penetracji
materiału przez wiązkę laserową jest proporcjonalna do mocy zasilania, ale
zależy również od lokalizacji punktu skupienia wiązki i szybkości spawania.
Celem artykułu jest zaprezentowanie nowej
technologii spajania z techniką mikro-strumieniową. Wiązkę promieniowania
laserowego można skupić do rozmiarów rzędu ułamka mikrometra. Sprzyja to
otrzymaniu ekstremalnie dużych gęstości mocy oraz selektywnemu oddziaływaniu
wiązką na precyzyjnie wybranych obszarach materiału, np. w miejscach
trudno dostępnych w pojazdach, zwłaszcza narażonych na duże obciążenia
mechaniczne. Celem uniknięcia gwałtownych zmian strukturalnych należy spowolnić
proces chłodzenia materiału. Ma to wpływ na przemiany fazowe w materiale i
rozmiar ziarna. Technologia ta pozwala na zwiększenie intensywności chłodzenia,
co przekłada się również na sterowanie strukturą. Przykładem może być
zwiększanie zawartości ferrytu AF (acicular ferrite) podczas spawania stali
niskowęglowej i niskostopowej stosowanej na nadwozia pojazdów osobowych i
ramy pojazdów ciężarowych.
Praktycznym narzędziem do realizacji i
kontroli nagrzewania i stygnięcia materiału jest układ instalacji mikrostrumieniowej,
sprzężonej ze strumieniem cieplnym lasera. Możliwe jest przy tym nagrzewanie
materiału mikrostrumieniami gazów poprzedzające działanie strumienia lub
schładzanie po jego przejściu. Regulacja struktury może zapewnić wysoką jakość
połączenia spawanego oraz poprawić spawalność materiałów. Regulację struktury
może zapewnić szybkie schłodzenie lica spoiny albo jej grani za pomocą pęku
mikrostrug (lub pojedynczej mikrostrugi) medium chłodzącego, którym mogą być
dowolne gazy lub ich mieszanki. Chłodząca mikrostruga płynu ma przeważnie
średnicę ok. 50 µm. Dobór gazu chłodzącego traktowany jest jako kolejny
parametr procesu. Do ustaleń wstępnych procesu schładzania mikrojetowego
stosowano głównie argon, azot, hel i mieszanki argonu z tlenem lub
ditlenkiem węgla jako główne media chłodzące [1-15]. Argon stosowano głównie ze
względu na brak potencjału utleniającego i azotującego spoiny. Hel
w chłodzeniu mikrostrumieniowym sprawdzano jako najskuteczniejsze medium
chłodzące. Azot testowano głównie jako gaz mikrojetowy w napawaniu elementów
maszyn, w celu uzyskania wysokiej twardości i podwyższonej odporności na
zużycie ścierne [3]. Mikrostrugi płynu wytworzone są w przystawce (inżektorze)
z instalacją mikrojetową zespoloną z głowicą spawalniczą.
Współczesne stale na
konstrukcje i zasady ich spajania są opisane precyzyjnie w literaturze [17-24].
Dla prawidłowej analizy procesów zachodzących w spawanej konstrukcji, bardzo
istotna jest też analiza metalograficzna, uwzględniająca bardzo precyzyjne
analizowanie struktury, a często nawet fazowych odmian morfologicznych
(takich jak odmiany morfologiczne ferrytu). Zdecydowanie najkorzystniejszą fazą
pod względem udarności jest ferryt drobnoziarnisty AF (acicular ferrite) [6-8].
Pozytywny wpływ dużych udziałów drobnoziarnistego ferrytu AF na udarność
stopiwa elektrodowego przedstawiony jest w literaturze w sposób
jednoznaczny. Jednak opinie dotyczące warunków sprzyjających formowaniu się tej
korzystnej odmiany morfologicznej ferrytu nie są ujednolicone. Ponadto, przewiduje
się, że wykorzystywane obecnie mechanizmy kontroli ilości tworzącego się
ferrytu AF (np. wykorzystania procesów niskotlenowych oraz obecności wtrąceń
niemetalicznych jako inicjatorów zarodkowania ferrytu AF) osiągną kres swoich
możliwości [5].
Nadwozie pojazdu
samochodowego jest przeważnie wykonane z blachy niskostopowej o grubości
do ok. 3 mm. Własności mechaniczne nadwozia pojazdu można odpowiednio
różnicować przez specjalistyczny dobór połączeń jego elementów składowych.
W zależności od łączonych elementów stalowego nadwozia pojazdu osobowego
do połączeń jego elementów stosuje się zgrzewanie lub spawanie laserowe i
spawanie w osłonie gazów ochronnych. Konstruktor ma możliwość sterowania
wytrzymałością nadwozia pojazdu przez dobór odpowiedniej ilości spoin lub
zgrzein. W przypadku spawania w osłonie gazów ochronnych możliwy jest wybór
rodzaju spoiny, rodzaju materiału dodatkowego, mieszanek gazów ochronnych, co
ma dodatkowy wpływ na właściwości połączenia. W produkcji nadwozia jako
technologię łączenia poszczególnych jego elementów stosuję się coraz częściej
spawanie laserowe, które ma wiele zalet [8]:
·
wysoka
jakość połączeń,
·
powtarzalność
właściwości połączeń,
·
możliwość
pełnej automatyzacji i robotyzacji procesu technologicznego,
·
niski
koszt procesu,
·
zmniejsza
masę pojazdu.
Spawanie
laserowe nie było do tej pory technologią próbowaną łącznie z chłodzeniem
mikrojetowym. Ważną technologią jest także spawanie w osłonie gazów ochronnych
(głównie MIG/MAG). Tymi metodami
spawane są powszechnie zawiasy drzwi pojazdu do nadwozia lub bagażnika.
Technologia spawania laserowego jest coraz częściej wykorzystywana do łączenia
poszczególnych elementów nadwozia. Spawanie laserowe służy także do łączenia
arkuszy blach o różnych grubościach przed ich tłoczeniem, czyli do
przygotowywania wsadów do tłoczenia (tailored
blanks).
2. BADANIA
Badania związane z pojazdami obejmują wiele
zagadnień – przykładowo [13, 16, 17, 22, 25-27]. Pośród nich można znaleźć
badania dotyczące spawania elementów pojazdów.
Możliwości spawania elementów pojazdów z
wykorzystaniem lasera i spawania z wykorzystaniem chłodzenia
mikrostrumieniowego zostały dokładnie porównane. W tym celu wykonano ramy (stal
18G2A) symulujące elementy konstrukcji nośnej pojazdu, które zostały pospawane dla
porównania metodą laserową i metodą MIG z różnymi parametrami chłodzenia
mikrojetowego (rys 1). Gazem osłonowym w procesie MIG i gazem mikrostrugowym
był argon. Ciśnienie gazu wynosiło 0,5 MPa, średnica mikrostrumienia wynosiła
50 µm.
Typowa spoina w obu metodach ma zbliżony
skład chemiczny. Spawanie laserowe oraz spawanie metodą MIG z wykorzystaniem
chłodzenia mikrojetowego wpływa na warunki chłodzenia, ale nie ma znacznego
wpływu na skład chemiczny stopiwa, z wyjątkiem ilości tlenu w stopiwie
(tablice 1, 2).
Rys. 1. Rama stosowana do badań oceny spawalności
nowych procesów z wykorzystaniem chłodzenia mikrostrumieniowego
Tablica 1
Skład chemiczny stopiwa
|
Metoda
spawalnicza |
Pierwiastek
stopowy |
|
Spawanie metodą MIG bez wykorzystania
chłodzenia mikrojetowego |
0,07%
C ; 0,42% Si, 1,12 %Mn, 0,027% (P+S) |
|
Spawanie metodą MIG z wykorzystaniem
chłodzenia mikrojetowego |
0,07%
C ; 0,41% Si, 1,14 %Mn, 0,026% (P+S) |
|
Spawanie laserowe |
0,07%
C ; 0,40% Si, 1,12 %Mn, 0,025% (P+S) |
|
Spawanie laserowe z wykorzystaniem chłodzenia mikrojetowego |
0,07%
C ; 0,42% Si, 1,15 %Mn, 0,027% (P+S) |
Tablica 2
Zawartość tlenu
w stopiwie
|
Metoda spawalnicza |
Tlen w stopiwie [ppm] |
|
Spawanie metodą
MIG bez wykorzystania chłodzenia
mikrojetowego |
380 |
|
Spawanie metodą
MIG z wykorzystaniem chłodzenia
mikrojetowego |
380 |
|
Spawanie
laserowe |
280 |
|
Spawanie
laserowe z wykorzystaniem chłodzenia
mikrojetowego |
340 |
Po spawaniu laserowym odnotowuje się
wyraźnie mniejszą ilość tlenu w stopiwie niż po spawaniu metodą MIG z
chłodzącym mikrostrumieniem lub bez schładzania. Według danych literaturowych
powinno się zapewnić ilość tlenu w stopiwie na poziomie ok. 350 ppm.
Najbardziej zbliżoną zawartość tlenu do zawartości 350 ppm uzyskano po spawaniu
laserowym z chłodzeniem mikrostrumieniowym. Zawartość tlenu poniżej
i powyżej tej optymalnej zawartości niekorzystnie odbija się na
ograniczeniu najkorzystniejszej fazy w spoinie: drobnoziarnistego ferrytu
AF. Różne warunki chłodzenia w obu metodach przekładają się na
zróżnicowaną zawartość niekorzystnej na własności plastyczne fazy MAC
(self-tempered martensite, retained austenite, carbide). Przykład takich różnic
strukturalnych pokazano w tablicy 3.
Tablica 3
Struktura metalograficzna spoin
|
Proces |
Ferryt AF |
Fazy MAC |
|
Spawanie laserowe |
65% |
3% |
|
Spawanie MIG bez chłodzenia
mikrojetowego |
57% |
4% |
|
Spawanie MIG z chłodzenia mikrojetowym |
67% |
3% |
|
Spawanie laserowe z chłodzeniem
mikrojetowym |
73% |
2% |
Z tablicy 3 wynika, że chłodzenie
mikrostrumieniowe ma istotny wpływ na polepszenie struktury. Na uwagę zasługuje
fakt, że zawartość ferrytu AF powyżej 60% jest praktycznie nieosiągalna w
innych procesach spawalniczych (rys. 2).
Rys. 2. Ferryt AF (71%) po
spawaniu laserowym z chłodzeniem mikrostrumieniowym
W porównywanych procesach spawania
laserowego bez i z chłodzeniem mikrostrugowym analizowano zapewnienie przetopu
na odpowiednim wysokim poziomie. Przetopy w spawanym złączu w zależności
od spawalniczej metody przedstawiono na rysunku 3-4.
Rys. 3. Dobra jakość złącza
po spawaniu laserowym, 80% przetopu
Rys. 4. Dobra jakość złącza
po spawaniu laserowym z chłodzeniem mikrojetowym,
100% przetopu
Na podstawie analizy rysunków 3 i 4 można
zauważyć, że spawanie laserowe z chłodzeniem mikrojetowym pozwala na:
·
wysoką
jakość połączeń,
·
powtarzalność
właściwości połączeń,
·
możliwość
pełnej automatyzacji i robotyzacji procesu technologicznego,
·
niski
koszt procesu,
·
uzyskanie
większej ilości ferrytu AF w stopiwie,
·
zmniejszenie
ilości faz MAC,
·
lepszy
przetop niż po spawaniu w osłonie gazów ochronnych.
W
celu przeanalizowania nowego procesu spawalniczego wykonano próbki do badań
udarności. Dobre właściwości plastyczne spawanego złącza w konstrukcjach są
pochodnymi struktury. Podczas spawania konstrukcji powinno się dążyć do
zapewnienia struktury, w której dominuje ferryt AF (acicular ferrite).
Duża zawartość ferrytu AF gwarantuje wysoką udarność spawanego złącza,
zwłaszcza w niskich temperaturach. Równocześnie powinno się ograniczać ilość
niepożądanych faz MAC itp.
Stopiwo do badań udarności przygotowano
zgodnie z wytycznymi normy PN-EN87/M-69772. W celu poznania wpływu
chłodzenia mikroterowego na spawanie laserowe przebadano ponownie stal S355J2G3
(dawniej oznaczaną 18G2A wg PN), z której także była zbadana testowana
wcześniej rama.
Na rys. 5
i w tablicy 4 porównano udarność złącza konstrukcji spawanej laserowo (bez
chłodzenia mikrostrumieniowego i z chłodzeniem mikrostrumieniowym) w
temperaturze pokojowej i w temperaturze ujemnej dla sprawdzenia klasy
udarności.
Zarówno w
temperaturze dodatniej, jak i ujemnej wyższą energią łamania charakteryzują się
stopiwa wykonane laserowo z użyciem chłodzenia mikrostrumieniowego.
Laserowo z chłodzeniem m-j Laserowo bez chłodzenia m-j
Rys. 5. Energia łamania spawanego złącza różnymi
metodami
Tablica 4
Energia łamania niskostopowego stopiwa wykonanego
najkorzystniejszymi
procesami spawalniczymi
|
Metoda spawania |
Temperatura [°C] |
Udarność KCV [J] |
|
MAG bez chłodzenia mikrostrumieniowego |
- 40 |
42 |
|
MIG z chłodzeniem mikrostrumieniowym |
- 40 |
47 (4 klasa
udarności) |
|
Laserowo |
- 40 |
49 (4 klasa
udarności) |
|
Laserowo z chłodzeniem mikrojetowym |
- 40 |
43 |
Stopiwa
schładzane mikrostrumieniowo zestawione w tablicy 4 cechują się dobrą
udarnością (nie mniejszą niż 47 J w temperaturze -40°C co spełnia wymagania 4
klasy udarności zalecanej przez Międzynarodowy Instytut Spawalnictwa. Stopiwo
wykonane z chłodzeniem laserowym cechuje się najwyższą udarnością.
W
przypadku próby statycznego rozciągania na próbkach o jednakowej szerokości na
całej długości pomiarowej obejmującej spoinę istnieją odcinki o różnej
plastyczności i różnym współczynniku wydłużenia. Stopiwo do badań doraźnej
wytrzymałości przygotowano i porównano zgodnie z normą PN EN 87/M 69772.
Próbki do badań wykonuje się zgodnie z wytycznymi wynikającymi z normy EN
10002-1:1990. Na rysunku 6 przedstawiono porównanie wytrzymałości złączy
wykonanych laserowo bez i ze schładzaniem mikro-strumieniowym. Dodatkowo przebadano
hel jako gaz mikrostrumieniowy.
Ar bez
m-j He
Rys. 6. Wykres rozciągania stopiwa wykonanego laserowo
z chłodzeniem mikrojetowym (argon, hel) i bez chłodzenia
Z analizy rysunku wynika, że chłodzenie
mikrostrumieniowe podwyższa wytrzymałość złącza. Na właściwości mechaniczne
nieco korzystniejszy wpływ ma hel niż argon. Wyniki badań wytrzymałościowych i
udarności wskazują na fakt, iż lepszymi właściwościami plastycznymi oraz
wytrzymałościowymi charakteryzują się stopiwa wykonane laserowo ze schładzaniem
mikrostrumieniowym.
Na podstawie przedstawionych propozycji
innowacyjnych technologii spawania laserowego i tradycyjnego z chłodzeniem
mikrostrumieniowym można sformułować następujące propozycje odnośnie do nowych
elementów technologii obróbki cieplnej i spajania wiązką laserową:
1)
Chłodzenie
mikrostrumieniowe reguluje proces stygnięcia materiału, co pozwala sterować
jego strukturą.
2)
Przedstawione
wyniki własności mechanicznych, w szczególności udarności, wynikające z korzystnych
struktur po schładzaniu, wskazują na właściwy kierunek tej innowacyjnej
technologii.
3)
Pokazana
technologia wykorzystania systemów mikrojetowych do sterowania strukturą
materiału w procesach obróbki wiązką laserową jest najbardziej konkurencyjna
spośród wszystkich znanych dotychczas technologii stosowanych do spawania
elementów konstrukcji pojazdów.
4)
Zaproponowane
nowe sposoby kształtowania struktury i własności materiału spoin i warstw
obrabianych cieplnie wiązką laserową mogą być wykorzystane w wielu nowoczesnych
dziedzinach techniki, jak: motoryzacja, technologia elementów komputerowych,
technika medyczna, lotnictwo, transport itp.
References
1.
Mikielewicz
D., J. Mikielewicz. 2005. Chłodzenie
powierzchni za pomocą osiowosymetrycznych strug cieczy. Gdańsk: Wydawnictwo
Politechniki Gdańskiej. [In Polish: Air-axisymmetric
cooling surface with a fluid stream].
2.
Piwnik
J, T. Wegrzyn, R. Wieszała, D. Hadryś. 2013. “Advantages
of new micro-jet welding technology on weld microstructure control”. Transport Problems 8(2): 47-54.
3.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, B. Łazarz, D. Sieteski. 2013. “Innovative surface welding with
micro-jet cooling”. Archives of Materials
science and Engineering 66(1): 34-39.
4.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, R. Wieszała, D. Hadryś. 2012. “Control
over the steel welding structure parameters by micro-jet cooling”. Archives of Metallurgy and Materials 57(3).
5.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, B. Łazarz, D. Hadryś, R. Wieszała. 2012. “Parameters
of welding with micro-jet cooling”. Archives
of Materials Science and Engeneering 54(2): 86-92. ISSN 1897-2764.
6.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, B. Łazarz, M. Plata. 2012. “Micro-jet cooling gases
for low alloy steel welding”. Archives of
Materials Science and Engineering 58(1): 40-44.
7.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, B. Łazarz, D. Hadryś. 2013. “Main micro-jet cooling
gases for steel welding" Archives of
Metallurgy and Materials 58(2): 551-553.
8.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, A. Silva, M. Plata, D. Hadryś. 2013. “Micro-jet
technology in welding". In The 23-rd
(2013) International Ocean (Offshore) and Polar Engineering Conference,
Proceedings of ISOPE-2013: 178-180. Anchorage, Alaska, USA. 30 June-5 July
2013. Alaska, USA.
9.
Węgrzyn
T., J. Piwnik, B. Łazarz, D. Sieteski. 2013. “Innovate
surface welding with micro-jet cooling". Archives of Materials Science and Engineering 61 (1): 38-44.
10.
Piwnik
J., T. Wegrzyn, R. Wieszała, D. Hadryś. 2013. “Advantages
of new micro-jet, welding technology on weld microstructure control". Transport Problems 8(2): 47-54.
11.
Klimpel A. 2011. Technologie
laserowe w spawalnictwie. Gliwice: Wydawnictwo Politechniki Śląskiej. [In
Polish: Laser technologies in welding].
12. Kurc-Lisiecka A., W. Ozgowicz,
W. Ratuszek, J. Kowalska. 2013 “Analysis of
Deformation Texture in AISI 304 Steel Sheets”. Solid State Phenomena 203-204: 105-110.
13. Burdzik R. 2012.
Monitoring system of vibration propagation in vehicles and method of analyzing
vibration modes. In Communications in
Computer and Information Science, edited by J. Mikulski, 406-413. Springer, Heidelberg.
14. Ślązak
B., J. Słania, T. Węgrzyn, A.P. Silva. 2013. “Process Stability Evaluation of Manual Metal Arc Welding Using
Digital Signals”. Materials Science Forum
730-732: 847-852.
15. Słania J. 2005 “Influence
of phase transformations in the temperature ranges of 1250-1000ºC and
650-350ºC on the ferrite content in austenitic welds made with T 23 12
LRM3 tubular electrode”. Archives of
Metallurgy and Materials 3.
16. Burdzik R., Z. Stanik, J. Warczek. 2012. “Method
of assessing the impact of material properties on the propagation of vibrations
excited with a single force impulse”. Archives
of Metallurgy and Materials 57(2): 409-416.
17. Burdzik R., P. Folęga, B. Łazarz, Z. Stanik, J.
Warczek. 2012. “Analysis of the impact of surface layer parameters on wear
intensity of friction pairs”. Archives of
Metallurgy and Materials 57(4), 987-993.
18. Golański G., J.
Słania. 2012. “Effect of different heat treatments on microstructure and
mechanical properties of the martensitic GX12CrMoVNbN91 cast steel”. Archives of Metallurgy and Materials 4.
19. Lukaszkowicz K., A. Kriz, J. Sondor. 2011. “Structure
and adhesion of thin coatings deposited by PVD technology on the
X6CrNiMoTi17-12-2 and X40 CrMoV5-1 steel substrates”. Archives of Materials Science and Engineering 51: 40-47.
20. Lisiecki A. 2012. “Diode laser welding of high
yield steel”. In Laser Technology 2012:
Applications of Lasers: 87030S. 24 September 2012. Szczecin - Świnoujście,
Poland.
21. Lisiecki A.
2012. “Welding of titanium alloy by Disk laser". In Laser Technology 2012: Applications of Lasers: 87030T. 24 September
2012. Szczecin - Świnoujście, Poland.
22. Folęga P. 2011.
“FEM analysis of the options of using composite materials in flexsplines”. Archives of Materials Science and Engineering
51(1): 55-60.
23.
Górecki
J., A. Kolasa. 2009. „Wpływ sposobu przechodzenia metalu w łuku przy spawaniu
metodą MAG na właściwości złączy”. Przegląd
Spawalnictwa 10: 68-72. [In Polish: Effect of transition metal arc welding MAG on joint properties].
24.
Tarasiuk
W., B. Szczucka-Lasota, J. Piwnik, W. Majewski. 2014. “Tribological Properties of Super Field Weld with Micro-Jet Process”.
Advanced Materials Research 1036:
452-457.
25.
Czech
Piotr, Grzegorz Wojnar, Rafał Burdzik, Łukasz Konieczny, Jan Warczek. 2014. „Application of the discrete wavelet transform
and probabilistic neural networks in IC engine fault diagnostics”. Journal of Vibroengineering 16(4):
1619-1639.
26.
Czech Piotr. 2012.
„Diagnosis of industrial gearboxes condition by vibration and time-frequency,
scale-frequency, frequency-frequency analysis”. Metalurgija 51(4): 521-524.
27.
Czech Piotr,
Henryk Madej. 2011. “Application of cepstrum and spectrum histograms of
vibration engine body for setting up the clearance model of the piston-cylinder
assembly for RBF neural classifier”. Eksploatacja
i Niezawodnosc - Maintenance And Reliability 4: 15-20.
Received
05.06.2015; accepted in revised form 20.09.2015
Scientific Journal of Silesian University of
Technology. Series Transport is licensed under a Creative Commons
Attribution 4.0 International License